ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Η Leishmania είναι ένα διφασικό πρωτόζωο της υφομοταξίας Mastigophora  και της τάξης Kinetoplastida, το οποίο προκαλεί την σπλαχνική και δερματική Λεϊσμανίωση ή Kαλά-Αζάρ (μαύρη νόσος)  στον σκύλο, τον άνθρωπο και σε πολλά άλλα θηλαστικά. Τα πρωτόζωα έχουν βρεθεί σε παραμεσογειακές χώρες, στην Νότια Αμερική, την Ασία και την Αφρική.  Η Leishmania sp. χωρίζεται σε διάφορα είδη και υπο-είδη με το πιο συχνό είδος που εμφανίζεται στην Ελλάδα, να είναι η Leishmania donovani infantum.
 

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ, ΜΕΤΑΔΟΣΗ, ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ
Η Leishmania infantum εμφανίζεται με την αμαστιγοφόρο μορφή στους σπονδυλωτούς ξενιστές και με την προμαστιγοφόρο μορφή στις σκνίπες (Phlebotomus). Οι σκνίπες προσλαμβάνουν την αμαστιγοφόρο μορφή από τα μακροφάγα του περιφερικού αίματος του μολυσμένου ξενιστή και την μετατρέπουν σε προμαστιγοφόρο μέσα στο έντερό τους. Η προμαστιγοφόρος μορφή μεταναστεύει στα στοματικά μόρια και στο επόμενο γεύμα μολύνει τα μακροφάγα του ξενιστή.
Η μετάδοση της νόσου γίνεται είτε από νύγματα μολυσμένων φλεβοτόμων ή από μετάγγιση μολυσμένου αίματος.
Ο σκύλος συγκεκριμένα αποτελεί τον πλέον ευαίσθητο κρίκο του παρασίτου.  Ωστόσο, η παθογένεια της νόσου δεν είναι ίδια σε όλους τους σκύλους,  καθώς η ανοσολογική κατάσταση του κάθε σκύλου  προσδιορίζει το εάν θα εκδηλώσει  την κλινική νόσο. Τα ζώα που αναπτύσουν ισχυρή κυτταρική ανοσία (τύπου Th 1), δεν εμφανίζουν την κλινική νόσο και απαλλάσσονται από το παράσιτο.  Αντίθετα, σε ζώα με ασθενέστερη κυτταρική ανοσία το παράσιτο μπορεί και πολλαπλασιάζεται στα μακροφάγα και διασπείρεται στα όργανα στόχους.  Ακόμη, τα ζώα αυτά αναπτύσουν ισχυρή χυμική ανοσία (τύπου Th 2) η οποία δεν βοηθά στην εξόντωση του παρασίτου, αλλά αντίθετα προκαλεί βλάβες σε διάφορα όργανα του σώματος.
 

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ, ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Η Λεϊσμανίωση στο σκύλο αποτελεί μία πολυσυστηματική νόσο. Περίπου 90% των προσβεβλημένων σκύλων παρουσιάζουν κλινικά συμπτώματα συνήθως πριν το 5ο έτος της ηλικίας τους. Η περίοδος επώασης διαρκεί από μερικούς μήνες, έως 3-4 έτη. Ο ασθενής σκύλος εμφανίζει πυρετό, απώλεια σωματικού βάρους και γενικευμένη μυική ατροφία (ιδιαίτερα των κροταφιτών μυών), παρά την φυσιολογική όρεξη. Επίσης ενδέχεται να εμφανίσει εμέτους και διάρροια, ηπατομεγαλία, σπληνομεγαλία, γενικευμένη λεμφογαγγλιομεγαλία και ωχρούς βλεννογόνους. Όσον αφορά τις δερματικές αλλοιώσεις, οι πιο συχνές είναι η αποφολιδωτική δερματίτιδα, η υπερκεράτωση των πελματικών φυμάτων και του ακρορρινίου, η ονυχογρύπωση και τα δερματικά έλκη, κυρίως στα σημεία των οστέϊνων προεξοχών, στα βλεννογονοδερματικά όρια, στα πτερύγια των αυτιών και τα πέλματα. Άλλα συμπτώματα που ενδέχεται να εμφανιστούν είναι η επίσταξη, η ουδετεροφιλική πολυαρθρίτιδα, η σπειραματονεφρίτιδα και η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.
Όσον αφορά τους οφθαλμούς, τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι απλή, κοκκιωματώδης, ή φυσσαλιδώδης βλεφαρίτιδα (προσομοιάζει με πεμφιγοειδής), επιπεφυκίτιδα, επισκληρίτιδα, επισκληρο-κερατο-επιπεφυκίτιδα, ξηρά κερατο-επιπεφυκίτιδα, επιφανειακή ή βαθειά κερατίτιδα, πρόσθια ραγοειδίτιδα και δευτεροπαθές γλαύκωμα.
 

ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση της Λεϊσμανίωσης στηρίζεται  στην κλινική εικόνα, τα εργαστηριακά ευρήματα, την άμεση ανίχνευση του παρασίτου, τις  ορολογικές δοκιμές και τις μοριακές τεχνικές με PCR. Στα εργαστηριακά ευρήματα περιλαμβάνονται η θροκυτταροπενία, η αναιμία, η λεμφοπενία και η λευκοκυττάρωση. Επίσης αυξάνονται οι ολικές πρωτεΐνες, ενδέχεται να εμφανίσθει υπολευκωματιναιμία, πρωτεϊνουρία, αζωθαιμία, αύξηση των ηπατικών ενζύμων και θετική η δοκιμή αντιπυρηνικών αντισωμάτων (ANA Test). Η άμεση ανίχνευση των αμαστιγοφόρων μορφών του παρασίτου από κυτταρολογικά επιχρίσματα από λεμφογάγγλια, μυελό των οστών, σπλήνα και δερματικές αλλοιώσεις, επιβεβαιώνει την διάγνωση. Ωστόσο, σε περίπτωση αρνητικού αποτελέσματος, δεν μπορεί να αποκλειστεί η ύπαρξη της νόσου, καθώς ακόμη και σε σκύλους με πλήρη κλινική νόσο ενδέχεται να υπάρχει μικρός αριθμός ανιχνεύσιμων παρασίτων. Όσον αφορά τις ορολογικές μεθόδους, αποτελούν τις πιο συχνές εξετάσεις για διάγνωση της νόσου στην κλινική πράξη. Οι εξετάσεις αυτές ανιχνεύουν ειδικά αντισώματα (IgG) για την νόσο και προσδιορίζουν τον τίτλο αντισωμάτων. Ο τίτλος εμφανίζεται 2-4 βδομάδες μετά την μόλυνση και υποχωρεί 1-3 μήνες μετα την θεραπεία. Ο υψηλός τίτλος αντισωμάτων είναι ενδεικτικός υψηλού παρασιτικού φορτίου. Οι εξετάσεις αυτές αν και είναι εύκολες και οικονομικές, στην κλινική πράξη ενδέχεται να δώσουν ψευδώς αρνητικά ή ψευδώς θετικά (λόγω διασταυρούμενης αντίδρασης με τρυπανοσωμίαση). Επίσης προκαλούν διαγνωστική σύγχυση  σε περιπτώσεις με χαμηλό τίτλο αντισωμάτων. Τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται και στην κλινική πράξη μοριακές τεχνικές, όπως η Real-time PCR. H Real-time PCR μας δίνει την δυνατότητα να προσδιορίσουμε ποσοτικά το παρασιτικό φορτίο, το οποίο διευκολύνει την διάγνωση καθώς και την παρακολούθηση της μετέπειτα θεραπείας.
 

ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Οι θεραπείες που εφαρμόζονται στην κλινική πράξη περιλαμβάνουν  την χορήγηση αντιμονιούχου μεγλουμίνης (Glucantime) ή μιλτεφοσίνης (Milteforan), επί 28 ημέρες και δομπεριδόνης (ενίσχυση κυτταρικής ανοσίας) ή αλλοπουρινόλης για αρκετούς μήνες. Επίσης, ο σκύλος πρέπει να ελέγχεται με βιοχημικές εξετάσεις κατά την διάρκεια της θεραπείας, λόγω των παρενεργειών που ενδέχεται να εμφανιστούν. Τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν με την θεραπεία, αλλά η παρασιτική ίαση είναι σπάνια. Ακόμη και μετά από μία επιτυχημένη θεραπεία δεν αποκλείεται η επαναμόλυνση του σκύλου καθώς δεν υπάρχει ενεργητική ανοσία.
 

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ
Η πρόληψη της Λεϊσμανίωσης στηρίζεται στην προστασία των σκύλων, ιδιαίτερα τις βραδυνές ώρες όπου δραστηροποιούνται  οι φλεβοτόμοι, με εντομοαπωθητικες ουσίες όπως η citronella, με περιλαίμια δελταμεθρίνης, με spray ή spot-on περμεθρίνης. Ακόμη, υπάρχει η δυνατότητα ετήσιου εμβολιασμού με νεκρό αντιλεϊσμανιακό εμβόλιο (Canileish, Virbac), το οποίο μειώνει την εμφάνιση της κλινικής μορφής της νόσου. Όσον αφορά την δημόσια υγεία,  η άμεση επαφή με μολυσμένους σκύλους δεν ενέχει κίνδυνο μετάδοσης της Λεϊσμανίωσης στον άνθρωπο.  Η μετάδοση στον άνθρωπο μπορεί να γίνει μόνο μετά από νύγμα μολυσμένου φλεβοτόμου. Σύμφωνα με την Ελληνική νομοθεσία όσα ζώα έχουν Λεϊσμανίωση πρέπει να θανατώνονται, καθώς αποτελεί ζωοανθρωπονόσο.  Βέβαια, στην Ελλάδα τα είδη φλεβοτόμων που μεταδίδουν την Λεϊσμανίωση ενδέχεται να εμφανίζουν ειδικότητα ξενιστή.